Það er hægt að verja gott skólastarf með endurskipulagningu

Eftir hrunið hafa skatttekjur borgarinnar dregist saman að núvirði um 20%. Núverandi borgarstjórn stóð frammi fyrir vanda upp á um 4.5 milljarða króna. Ekki bara vegna tekjufalls heldur líka vegna nýrra verkefna. Þau tengjast bæði neikvæðum afleiðingum hrunsins, sem er fjölgun fólks sem þarf á fjárhagsaðstoð borgarinnar að halda og meiri útgjöldum til velferðarmála.

Jákvæðu afleiðingarnar eru fjöldi nýrra barna sem auðvitað vilja komast í frábæra leikskóla borgarinnar.

4.5 milljarðar króna. Á þeim vanda þurfum við að taka og hann er ansi stór. Til samanburðar myndi fullnýting útsvars gefa okkur um 125 milljónir króna á þessu ári svo ekki kæmumst við langt á því. Við megum ekki taka háar fjárhæðir að láni til þess að reka borgina okkar og við megum ekki ganga á varasjóð borgarinnar. Þeir stjórnmálamenn sem halda öðru fram eru ekki að segja satt.

Hlífum eftir mætti

Rekstur leikskóla, grunnskóla og frístundaheimila heyrir undir þrjú svið sem taka til sín rúmlega 30 milljarða króna, rúmlega helming allra útgjalda borgarinnar. Við getum ekki varið óbreytt útgjöld til þessa málaflokks og látið allan niðurskurðinn lenda á hinum helmingnum. Við getum hlíft eftir mætti en það er óhugsandi að ekki verði einhver samdráttur í fjárhagsáætlun Menntasviðs, Leikskólasviðs og ÍTR á þessu ári og því næsta. Við munum spara í malbiki og steypu, í stjórnkerfi borgarinnar og á ótal öðrum sviðum, en það er ekki nóg. Við verðum líka að spara í skóla- og frístundastarfi barna.

Við þetta bætast þau ánægjulegu tíðindi að óvenjumargir borgarbúar hafa notað kreppuna til barneigna. Á næsta ári má búast við um 400 fleiri börnum inn í leikskólana en fara út í 1. bekk grunnskólans, 20% meira en árin á undan. Við þurfum því að fjölga leikskólaplássum á versta hugsanlega tíma.

Samhengi hlutanna

Þetta er staðan. Við munum bregðast við henni með því annars vegar að endurskipuleggja reksturinn, og hins vegar með hagræðingarkröfu á sviðin þrjú, frá 2,2% - 5% lækkun á framlagi til sviðanna. Endurskipulagningunni er ætlað að minnka þörfina á beinum niðurskurði og skapa skólakerfi sem er hagkvæmara en áður en að minnsta kosti jafngott og það sem við búum við í dag. Vönduð endurskipulagning er besta tækið sem við höfum til að verja sjálft starfið í skólunum okkar og tryggja hagsmuni barnanna sjálfra.

Þetta er það sem við meinum með því að forgangsraða í þágu barna og unglinga.

Það má gera skipulagsbreytingar

Allar fyrirhugaðar breytingar eru í fullu samræmi við lög frá 2008 um leik- og grunnskóla. Nýju lögin opnuðu á möguleikana á samrekstri skóla sem mörg sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu og landsbyggðinni hafa nú nýtt sér. Markmið lagabreytinganna var skýrt; að efla skólana faglega og fjárhagslega, stuðla að samfellu milli skólastiga, hreyfanleika kennara milli skólastiga og auka möguleika á endurskipulagningu skólastarfs út frá hagkvæmni, fagstarfi og ávallt með hagsmuni barna og unglinga í huga.

Hvernig breytingar viljum við?

Allar breytingar á skipulagi skólastarfsins verða að hafa skýr markmið: Að draga úr húsnæðiskostnaði og þörf fyrir nýbyggingar, að minnka kostnað við stjórnun, að lækka ýmsa kostnaðarliði (mötuneyti o.fl.), og á sama tíma að efla – eða í það minnsta verja – skóla, leikskóla og frístundaheimili borgarinnar. Þetta er hægt að gera ef skynsemi og fagmennska fá að ráða för.

Húsnæðiskostnaður skóla er afar hár í Reykjavík og við nýtum skólahúsnæði ekki nógu vel. Sumsstaðar má flytja elstu nemendur leikskóla yfir í húsnæði grunnskólans á sömu lóð og fá þannig pláss fyrir nýju börnin án þess að byggja meira húsnæði. Annars staðar er rökrétt að sameina lítinn og stóran leikskóla og mynda hagkvæmari einingu með eitt mötuneyti og betri nýtingu starfsfólks. Enn annars staðar eru fagleg og fjárhagsleg rök fyrir því að sameina unglingadeildir grunnskóla og þannig mætti áfram telja. Þetta eru ekki breytingar breytinganna vegna, heldur viðbrögð við breyttri aldurssamsetningu í hverfum, auknum kröfum um hagkvæmni og knýjandi þörf fyrir að nýta skólahúsnæði betur.

Tækifærin

Ég er sannfærð um að margar þeirra hugmynda sem nú eru til skoðunar eru til mikilla bóta, jafnt faglega sem fjárhagslega. Til dæmis gefa stærri unglingadeildir kost á fjölbreyttari faggreinakennslu, auðugra félagslífi og betri nýtingu fjármagns. Opnun leikskóladeilda í grunnskóla sparar verulegar fjárhæðir í nýbyggingum og gefur tækifæri til þróunar á samfellu skólastiganna og samspili við frístundastarf. Samþætting frístunda- og skólastarfs opnar á samstarf ólíkra fagstétta, kennara og frístundafræðinga, sem saman myndu skipuleggja skóladag yngstu barnanna út frá þörfum hvers og eins. Þarna eru ótvíræðir möguleikar til innihaldsríkari skóladags. Hér eru margir spennandi kostir sem spara til lengri tíma verulegar fjárhæðir sem nýta má í innra starf skólanna, börnin sjálf.

Hvað eru aðrir að gera?

Skólar hafa verið sameinaðir víða, líka í Reykjavík. Á síðasta ári voru sex leikskólar sameinaðir í þrjá, undir þremur stjórnendum. Í Kópavogi, Hafnarfirði, Seltjarnarnesi og Mosfellsbæ hafa skólar verið sameinaðir á síðustu árum og fleiri sameiningar eru í farvatninu. Við sameiningu skóla taka stjórnendur á sig stærra hlutverk í stjórnun, og aðstoðarskólastjórar og deildarstjórar takast á við meiri ábyrgð. Í Reykjavík eru margir litlir skólar, gjarnan nálægt hvor öðrum. Með sameiningu yfirstjórnar vinnur stærri hópur fagfólks saman, hægt er að nýta sérþekkingu í starfsmannahópnum fyrir stærri barnahóp, endurskipuleggja afleysingar, stjórnun, sérkennslu, mötuneyti og eldhús, innkaup og margt fleira sem stór skóli á auðveldara með en lítill. Þeir leikskólar sem við höfum sameinað nú þegar í Reykjavík styrkja okkur í vinnunni framundan og augljós tækifæri til betri nýtingar fjármagns eru til staðar.

Við eigum skólana saman

Lykillinn að farsælli innleiðingu nýs skóla er að starfsfólk og foreldrar taki þátt í og hafi áhrif á skipulag skólastarfsins, faglega stefnu hans og að ný stefna byggi á styrk hvors skóla fyrir sig. Ekkert bendir til þess að breytingar á borð við þessar hafi neikvæð áhrif á líðan barna í skólunum og þess verður ávallt gætt að nægilegur stuðningur verði til staðar fyrir nýja skóla til að breytingarnar gangi sem best fyrir sig.

Umdeilt samráð - en eina leiðin

Í starfshópnum var valin sú leið að eiga samtal við fulltrúa foreldra og starfsfólks í öllum skólum og frístundaheimilum. Samráðsferlið uppfyllir leikreglur Sambands íslenskra sveitarfélaga um undirbúning samreksturs skóla, og gott betur. Alls hafa um 600 manns komið með beinum hætti að þessum undirbúningi, fulltrúar foreldra og starfsfólks, stjórnendur og starfsfólk sviðanna þriggja. Líklega verðum við seint öll sammála um hvernig best er haldið á undirbúningi slíkra breytinga og víst er að samráðsferlið getur alið á ótta og óöryggi. Ein leið hefði verið að ákveða allt á lokuðum fundi borgarráðs. Það viljum við ekki. Við viljum hlusta á öll sjónarmið og við viljum taka réttar og skynsamlegar ákvarðanir. Þess vegna liggja nú fyrir á sjötta tug hugmynda sem verið er að fara í saumana á til að kanna hagkvæmni og faglegan ávinning eða áhættu. Í lokaskýrslu hópsins munum við velja það besta úr þessum tillögum, rökstyðja hvert skref sem við viljum stíga og gera ítarlega áætlun um innleiðingu.

Framtíðin

Leiðarljós starfshópsins hefur frá upphafi verið að standa vörð um faglegt starf, stækka og styrkja einingar svo betur megi nýta sameiginlega sjóði borgarbúa í skólastarfið sjálft. Það mun skila sér til komandi ára, sem verða þung í róðri fyrir sveitarfélög í landinu.

Það er rík nauðsyn á endurskipulagningu til framtíðar. Eingöngu þannig sköpum við svigrúm til að hlúa að frábæru skóla- og frístundastarfi í Reykjavík.